| Sponsorlu Bağlantılar |
GAZEL
Tûtî-i mucize-gûyem ne desem lâf değil
Cerh ile söyleşemem âyinesi sâf değil
Ehl-i dildir diyemem sinesi sâf olmayana
Ehl-i dil birbirini bilmemek insaf değil
Yine endîşe bilir kadr-i dür-i güftârım
Rüzgâr ise denî dehr ise sarraf değil
Girdi miftâh-i der-i genc-i ma’ânî elime
Âleme bezl-i güher eylesem itlaf değil
Levh-i mahfûz-i sunandır dil-i pâk-i Nef’î
Tab’-iyârân gibi dükkânçe-i sahhâf değil
Nef’î
Günümüz Türkçesiyle
Mucize gibi söz söyleyen -tatlı dilli- bir papağanım; ne söylesem bayağı söz değildir. Çarh (felek) ile söyleşemem, onun aynası (kalbi) saf (temiz) değildir.
Bağrı tertemiz olmayana gönül ehlidir diyemem.
Gönül ehillerinin birbirlerini bilmemesi insaflı bir davranış, bir iş değildir.
Her ne kadar zamane (rüzgâr) alçak ve dünya kıymet bilmez ise de Sözümün incisinin değerini yine düşünce bilir, tanır.
Manalar hazinesinin kapısının anahtarı elime geçti;
Âleme -bol bol- inci saçsam, bunlara boşuna harcanmış gözüyle bakılamaz.
Nef’î’nin temiz kalbi, şiirin levh-i mahfuzudur.
Dostlarınki gibi küçücük bir sahaf (kitapçı) dükkânı değildir.
c. Bestelenmiş hâlini dinlediğiniz Nef’î’nin şiirinde olduğu gibi Bakî’nin gazelinde de ses benzerliği ve anlam yönünden bütünlük (grup) oluşturan birimler var mıdır? Varsa bunları belirleyiniz. Bu birimlerin adını ve özelliklerini sıralayınız. Ayrıca her birimin, diğer birimlerle ses ve anlam yönünden ilişkisini belirtiniz.
c. Her iki gazelinde kendi ait ses ve söyleyiş özellikleri olmakla birlikte bunların ortak özellikleri vardır. Nazım birimleri beyit olması, özellikle ölçülerinin aruz ölçüsü olması kafiye ve rediflerinin olması bu şiirleri estetik açıdan bir farklılık kazandırmıştır.
3. a. Gazel nazım şekli hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.
a. GAZEL
Divan şiirinde; çok yaygın olarak kullanılan bir nazım şeklidir. Aruz öçlüsüyle yazılır. Birinci beyit kendi arasında kafiyeli, diğer beyitlerin birinci mısraları serbest, ikinci mısraları birinci beyit ile kafiyelidir. Kafiye düzenini şematik olarak belirtmek gerekirse aa / ba / ca / da / ea / fa şeklinde ifade etmek mümkündür. Gazellerde beyitler arasında mana birliği olabileceği gibi, her beyit ayrı bir konuyu işlemiş de olabilir.
Gazellerde aşk duyguları, şarap âlemleri, tabiat güzellikleriyle birleşmiş bir şekilde, canlı ve akıcı bir üslûpla dile getirilir.
Gazelin ilk beyitine matla, son beyitine makta adı verilir. Matla beyitinden sonra gelen beyite hüsn-i matla, makta beyiti’nden bir önceki beyite ise hüsn-i makta denir. En güzel beyitine beyt’ül gazel, beyitleri arasında konu birliği bulunan gazellere yek-ahenk gazel, her beyiti aynı mükemmellikte söylenmiş olan gazellere ise yek-avaz gazel denir.
Mısra sonlarındaki kafiyelerden aynı olarak mısra içlerinde de kafiye bulunan gazellere musammat gazel adı verilir. Değişik konularda yazılmış olmakla beraber, gazeller genellikle birer aşk şiirleridir. Sevgi bitmez tükenmez temasıdır. Gazellerin isimlendirilmeleri ya rediflerine göre veya ilk mısralarına göre olur. Ayrı kelime halinde redifleri olan gazeller bu rediflerine göre, olmayanlar ise ilk mısralarına göre adlandırılır.
Divan edebiyatının en yaygın kullanılan nazım biçimidir. Önceleri Arap edebiyatında kasidenin tegazzül adı verilen bir bölümü iken sonra ayrı bir biçim halinde gelişmiştir. Gazelin beyit sayısı 5-15 arasında değişir. Daha fazla beyitten olaşan gazellere müyezzel ya da mutavvel gazel denilir.
b. Kitabınızda okuduğunuz Bakî’nin şiirini, yapı özellikleri yönünden incelemek için aşağıdaki soruları cevaplayınız (Bu inceleme için 9. sınıf II. Ünite “Şiir İnceleme, Şiirde Yapı” bölümünde öğrendiğiniz bilgilerinizden yararlanınız.).
| Nazım birimi ve sayısı | Beyit – 5 birim |
| Uyak düzeni | aa, ba, ca, da, ea |
| İlk ve son beyitlerinin adı | İlk beyit: MatlaSon beyit: Makta |
| Şairin adının geçtiği birim | Mahlas beyti(Şah beyit) |
c. Okuduğunuz şiirin, gazel nazım şeklinin özellikleriyle benzerlik gösterip göstermediğini belirtiniz.
c. Gazel nazım şekli ile benzerlik göstermektedir.
ç. • Okuduğunuz şiiri meydana getiren birimlerin ortak paydası ne olabilir? Bu sorunun en kısa ve kesin ifadesinin “tema” olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini tartışınız. Ulaştığınız sonucu sözlü olarak ifade ediniz.
• Bu şiiri meydana unsurlar beyittir ve bu beyitlerdeki ortak payda kesinlikle temadır.
• Okuduğunuz şiirde beyitlerin ve şiirin temasını aşağıdaki şema üzerinde yazınız.
| Gazelin teması | 1. beytin teması: Felekten şikayet |
| 2. beytin teması: Gönül ehlinden şikayet | |
| 3. beytin teması: Sözün önemi, değeri | |
| 4. beytin teması: Şairin etkili söz söylediği (Kendi şiiri över) | |
| 5. beytin teması: Nef’i’nin kalbinin temizliği ile dostların kalbinin durumu |
• Beyitlerin ortak bir tema etrafında birleşerek bir bütünlük oluşturup oluşturmadıklarını belirtiniz.
Beyitler arasında ortak bir tema bulunmuyor ki zaten genel olarak gazeller her beyitte farklı konuları işler.
0 yorum
Yorum Gönder